امنیت و توسعه افغانستان: هنوز هم امید و اضطراب کنار هم قرار دارند

کنفرانس «بی‌ثباتی سیاسی افغانستان در پاییز سال 2016: تهدیدات برای این کشور و کشورهای منطقه» از سوی مرکز «لف کومیلوف» در شهر مسکو پایتخت روسیه در سالن کنفرانس‌های هتل «آرارات پارک» برگزار شد.

این کنفرانس در ادامه کنفرانس سال گذشته برگزار شد که در آن نمایندگانی از کشورهای روسیه، تاجیکستان، قرغیزستان، آلمان و افغانستان با یکدیگر بحث و تبادل نظر کرده بودند.

در سال جاری علاوه بر کارشناشان و متخصصان کشورهای روسیه و منطقه آسیای مرکزی، نمایندگان رسانه‌های بزرگ افغانستان نیز دعوت شدند. زیرا تصورات ما از وضعیت واقعی در افغانستان و تصویر روسیه در میان جامعه این کشور از آنها بستگی زیادی دارد.

با وجود تمام اختلافات سیاسی، نظامی و اجتماعی، در سال های اخیر در افغانستان شرایط مناسبی برای فعالیت آزاد راسنه ها ایجاد شده است. این امر البته بیشتر به خود افغان ها بستگی دارد که اهمیت وجود دیدگاه های مختلف در رابطه به وضعیت در این کشور بخوبی درک می کنند. باید گفت که نمایندگان رسانه های افغانستان نخبگان واقعی جامعه این کشور به شمار می روند.

“پاول ظریفولین” رئیس مرکز «لف گومیلوف» در مراسم افتتاحیه این کنفرانس ضمن ابراز خوش آمدید به حضار، گفت: چند سال است که تیم ما تحولات در آسیای مرکزی را دنبال می کند و رویدادهای را که در افغانستان اتفاق می افتند در پایگاه اطلاعاتی خود af.gumilev-center.ru تحت پوشش قرار می دهد. ما به این عقیده هستیم که این یک ماموریت مهم است، زیرا بی ثباتی اوضاع در کشورهای آسیای مرکزی و بویژه در افغانستان به طور مستقیم منافع روسیه را نیز زیر تاثیر قرار می دهد.
هنگامی که یک کشور همسایه و دوست روسیه با مشکلات جدی و چالش ها رو به رو شده است از جمله بحران طولانی قدرت سیاسی، افزایش فعالیت گروه های مختلف تروریستی که کشور را به عنوان یک پایگاهی برای ارتکاب جرائم بین المللی، افزایش خشونت و رشد قاچاق مواد مخدر جهانی استفاده می کنند، در این حالت ما نمی توانیم غیر فعال باشیم. امروز کارشناسان سطح بالا و نمایندگان رسانه های کشورهای مختلف برای بررسی این مسائل گرد هم آمده اند و امید است که این کنفرانس به یک همایش منظم تبدیل می شود که در آن نمایندگان نه تنها جوامع کارشناسی بلکه نمایندگان کسب و کار و نخبگان سیاسی کشورهای مختلف بتوانند گفت و گوی سودمند و با تمرکز به آینده را داشته باشند.

)فرانس آدماویچ کلینسیویچ( سناتور و معاون کمیته شورای فدراسیون در امور دفاع و امنیت و همزمان رئیس اتحاد جنگ دیده های افغانستان ضمن سخنرانی در این کنفرانس به تشدید روابط بین روسیه و آمریکا و جنبه های جنگ اطلاعاتی مربوط به آن، اشاره کرد.

وی خطاب به نمایندگان رسانه های افغانستان، به طور صادقانه، گفت: در رویکردهای دیپلماسی مسکو و واشنگتن تفاوت های قابل توجهی وجود دارد. امروزه، روسیه از نفوذ لازم در افغانستان برخوردار نیست، زیرا مسکو به دلایل روشن، قدرت رقابت با سلطه طولانی مدت با «ماشین دلار» واشنگتن را ندارد و همچنین به این سبب که نخبگان سیاسی افغانستان هنوز هم در تصمیم گیری های کلیدی مستقل نیستند.

کلینسیویچ در بخش دیگری از سخنانش به تجربه بی سابقه روسیه در خصوص تعامل بین تمدنی و بین فرهنگی که در طول صد ساله های همزیستی تاریخی و مسالمت آمیز ملل و فرهنگ های گوناگون در قلمرو گسترده اورآسیا اشاره کرد و گفت: این تجربه ارزشمند برای افغانستان خیلی مهم است اما در خصوص سرنوشت این کشور بدون تردید خود افغان ها بایستی تصمیم‌گیری کنند.

سید قطب‌الدین رویدار، معاون وزارت امور پارلمانی افغانستان که به نمایندگی از دولت این کشور در این کنفرانس شرکت داشت، در نوبه خود، گفت: تمام کمک های خارجی در صورت عدم وجود شرایط مناسب، برای توسعه داخلی افغانستان بی فایده است.

وی افزود: امیدوارم که این نکته به همه روشن باشد که افغانستان در نوبه اول به توسعه اقتصادی در همکاری نزدیک با کشورهای منطقه نیاز دارد.

این مقام افغانستانی، گفت: امروزه 42 در صد جمعیت افغانستان زیر خط فقر به سر می برد که این مشکل ریشه های عمیق اجتماعی و جمعیت شناختی دارد. تعداد قابل توجهی از جوانان افغان به آموزش با کیفیت دسترسی ندارند.

حدود 7 میلیون جوان افغان نمی توانند کسب و کاری در داخل کشور خود پیدا کنند. مسئله بیکاری در میان جوانان یکی از مسائل داغ و عامل اصلی ناامیدی آنها می باشد که دشمنان در نوبه خود از آن برای تشدید اوضاع در افغانستان ماهرانه استفاده می کنند.

وی همچنین به روند بسیار ضعیف مبازه با قاچاق مواد مخدر در کشورش اشاره کرد و گفت: این هم در حالی است که در طول سالهای حضور نیروهای ناتو در خاک افغانستان در باره موفقیت های بی نظری در زمینه مبارزه با قاچاق مواد مخدر گزارش داده اند.

معاون وزیر خارجه افغانستان در ادامه از روسیه به عنوان کشوری یاد کرد که در روند مبارزه با قاچاق مواد مخدر در مقایسه با کشورهای غربی می تواند فعالیت موثرتری در افغانستان داشته باشد.
وی در بخش دیگری از سخنرانی خود به مسائل مربوط به حل مسالمت آمیز مشکل افغانستان اشاره کرد و تلاش های دولت این کشور در این زمینه را مثبت ارزیابی کرد.

(الکساندر کنیازوف) شرق‌شناس معروف روس از کشور قزاقستان، بیشتر در موضوع استحکام سیستم سیاسی فعلی افغانستان صحبت کرد و گفت: مناقشات سیاسی و اختلافات مربوط به قانون اساسی افغانستان که مسئله مشروعیت دولت فعلی بر مبنای آن نهفته است – در واقع مدت زمان اختیارات پارلمان این کشور در بهار سال جاری به پایان رسید – در حالی که مکانیزم های جدید حل و فصل آن بر اساس قانون اساسی این کشور تا به حال کارامد نیست، کلیدی می باشند. علاوه بر این نقش درگیری های بین قومی در این کشور که در واقع خیلی پیچیده تر از آنچه که معمولا تصور می شود، قابل توجه است.

خط شرطی این تقسیم‌بندی چنین است: (از یک سو سیاستمدارانی که خود را برخواسته از میان مجاهدان دوران مبارزه علیه حضور شوروی در خاک افغانستان می دانند و در طرف دیگر سیاست مدارانی که تمایل بیشتر به سوی غرب دارند، مثلا رئیس جمهور فعلی افغانستان که تمایلاتش بیشتر به سمت غرب است.)

البته بحث سر تبدیل افغانستان به یک کشور فدرالی نیست، اما حرکت به سمت خودمختاری بیشتر مناطق و حمایت از رهبران این مناطق، یک مسئله قابل قبول و حتی اجتناب ناپذیر است.

برای مبارزه با افراطگرایی و تروریسم در اماکنی که دولت رسمی به طور موقتی قادر به کنترل وضعیت در آن جا نیست، بایستی از رهبران این مناطق حمایت کرد. کنیازوف در ادامه به «عطا محمد نور» یکی از رهبران ائتلاف شمال این کشور اشاره کرد و گفت: وی توانست در محدوده منطقه خود تاجیک ها، ازبک ها و پشتونها، اهل تسنن و تشیع را متحد کند. در اصل وی یک مدل کوچک افغانستان بدون مشکلات قومی و مذهبی را در منطقه تحت نفوذ خود ایجاد کرده است. این تجربه باید آموخته شود و خود شخص محمد عطا نور و تیم وی برای حل و فصل مسائل مشکلزا در تمام نقاط افغانستان، جلب شوند.

این در حالی است که الحاق «حزب اسلامی» به روند های سیاسی کشور وضعیتی را به وجود می آورد که در آن «برای همه طلبگاران وظیفه نمی رسد» که این در نوبه خود می تواند موجب تشدید بیشتر مسئله مشروعیت دولت گردد. علاوه بر این به دنبال بازگشت «حکمتیار» به افغانستان مهاجران از مناطق هم°مرز پاکستان به این کشور بر می‌گردند و این امر در نوبه خود مشکلات اجتماعی افغانستان را باز هم بیشتر خواهد کرد. آیا ریاست فعلی افغانستان قادر به حل این مسائل است و یا خیر، این یک مسئله سوال برنگیز است؟
(الهام نرزی اف) یک خبرنگار تاجیک که در این کنفرانس سخنرانی داشت با اشاره به توافق دولت افغانستان و حزب اسلامی، گفت: این توافق را بایستی به عنوان یک اقدام الزامی و اجتناب ناپذیر در راه حل و فصل اختلافات داخلی افغانستان ارزیابی کرد.

وی گفت: علاوه بر این، حزب «اسلامی افغانستان» یکی از قدرتمندترین گروه های نظامی – سیاسی وقت کشور بعد از حزب «خلق دموکراتیک افغانستان» بود که توانست با گرد هم آوردن نمایندگان همه اقوام کشور، به یک حزب عمومی ملی تبدیل شود. در حال حاضر این پتانسیل تحکیم بخش در شرایط مناسب می تواند برای تحکیم و تقویت جامعه افغان استفاده شود. اما متاسفانه تا به حال حضور فعال نیروهای خارجی به روند تقسیم بندی عادلانه پست های دولتی بین نمایندگان فرآیندهای سیاسی افغانستان خلل وارد می کند.

) خلیل احمد فطری (مدیر بخش اخبار خبرگزاری «پژواک افغان نیوز» در بخشی از سخنانش حضار را به ارزیابی مثبت توافق نامه صلح دولت افغانستان دعوت کرد.
وی گفت: این توافق امید جامعه افغان به زندگی مسالمت آمیز را احیا کرد. زیرا در واقع راه دیگری بجز توافق صلح وجود ندارد. اما بایستی ساختار های مرکزی دولتی که توان جلوگیری از گسترش ایدئولوژیک افراطی و غیره را ندارند، تقویت شوند.

(وحید پیمان» روزنامه نگار روزنامه «8 صبح» ضمن ایراد سخنرانی، برخی نگرانی های خود بابت توافق نامه صلح را بیان داشت. وی از جمله گفت: با وجود فعالیت برخی حرکت ها در افغانستان امروز احزاب سیاسی به معنی کلاسیک این کلمه وجود ندارد. تنها نیروهای مختلفی از جمله نیروهای رادیکال و افراطی وجود دارند که برای افزایش نفوذ خویش در میان طبقات پایین جامعه مبارزه می کنند.
(ذکی دریابی) مدیر مسوول روزنامه «اطلاعات روز» از امضا توافق نامه صلح با حزب اسلامی انتقاد کرده، گفت: به احتمال زیاد حضور حزب حکمتیار در افغانستان نمی تواند یک نقش تحکیم بخش در جامعه افغان را بازی کند، بلکه مایه بی ثباتی بیشتر و منجر به شکست تعادل قدرت که بدون این هم ضعیف به شمار می رود، خواهد شد.

وی افزود: در شرایط فعلی، زمانی که حدود 40 در صد کشور تحت کنترل «طالبان» قرار گرفته است و تعدادی از شهر های بزرگ از جمله «قندز» همچنان درگیر مبارزه های مسلحانه است، بحران در دولت فعلی به طور داغ تر مشاهده می شود.
هیچ راه دیگری خروج از این بحران بجز برگزاری لویه جرگه وجود ندارد. اما برای این باید اصلاحات پارلمانی که توزیع برابر قدرت را تضمین داده تواند، صورت گیرند. اگر دولت افغانستان در این مورد حرف آخر خود را نگوید خطر تبدیل شدن این کشور به یک سوریه دوم امکان پذیر است.

)خالق حسینی) خبرنگار «خامه پرس» در نوبه خود، گفت: همسایه های افغانستان، همچنین روسیه و چین می توانند در توسعه اقتصادی افغانستان سهام باشند و از این طریق طرف های درگیر در داخل افغانستان را برای انجام توافقات صلح مجبور کنند. و مبارزه با تروریسم در همبستگی تمام کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای موثر تر خواهد بود. اما پتانسیل مدیریت محلی نخبگان افغان متاسفانه تا به حال نمی گذارد آن حسن نیتی که در جریان اصلاحات سیاسی صورت گرفته بود، عملی شود.

(عزیز آریانفر) رئیس مرکز تجزیه و تحلیل افغانستان (در آلمان)، سفیر سابق افغانستان در قزاقستان و قرغیزستان در رابطه به سهم عوامل داخلی و خارجی بحران افغانستان با یک تجزیه و تحلیل دقیقی صحبت کرد.

وی گفت: آینده افغانستان به طور قابل توجهی از حل و فصل اختلافات جهانی بین ناتو، چین و روسیه و درگیری های بین منطقه ای هند و پاکستان، ایران، کشورهای عربی خلیج فارس و ترکیه مرتبط است. اما در رابطه به اختلافات و مبارزات داخلی افغانستان می توان گفت که بجز از عوامل در بالا ذکر شده همچنین میتوان تناقضات تاریخی بین پشتون های درانی که تمایل به حامد کرزی دارند و پشتون های غلزایی مناطق جنوبی کشور، را مشاهده کرد.

یکی دیگر از تناقضات داخلی بین پشتون ها به این مهم بستگی دارد که نخبگان پشتون در طول تاریخ به پشتیبانی خارجی قدرت های جهانی عادت کرده اند، بنابراین به استقلال واقعی کشور تمایل ندارند. اما مردم پشتون همیشه دنبال استقلال حد اکثر بوده و دشمن اساسی هر گونه حضور خارجی در خاک افغانستان می باشد.

آریانفر یکی از راه حل های احتمالی خروج از بحران را برگشت به قالبی شبیه کنفرانس بن، تضمین یک وضعیت بی طرفی افغانستان و برگزاری لویه جرگه عنوان کرد.

)قاسم بیک محمد اف( رییس نمایندگی خبرگزاری فارس در تاجیکستان و آسیای مرکزی با اشاره به همکاری های روسیه و افغانستان از طرف روسی دعوت به عمل آورد تا از تجربه ایران در مسئله کاهش قاچاق مواد مخدر از افغانستان همسایه، استفاده کند.

وی همچنین، گفت: پتانسیل باالقوه جنگی که میان بازیگران منطقه ای از جمله ایران، پاکستان، هند و چنین وجود دارد، هنوز هم «پنجره امکانات» برای همکاری روسیه و ایران در رابطه به افغانستان را باز نگه داشته است.

در گزارش «سهراب غیرت» بنیادگذار شبکه مستقل اجتماعی افغانستان تحت عنوان «کابل جان» نکات خوشبین کننده مشاهده می شد.

وی گفت: با وجود تمام تهدیدات، جامعه افغانستان به جلو حرکت می کند. حتی روند دموکراسی فعلی را می توان به عنوان یک گام موفقیت آمیز ارزیابی کرد. اما مهم تر از همه این است که پیشرفت های فن آوری و اقتصادی از پویایی سیاسی هم جلوتر رفته است که این مهم در نوبه خود می تواند به طور قابل توجهی منابع جدید توسعه را ایجاد کند.

غیرت این دستاور بزرگ را بیشتر مربوط به جوانان فعال و کسب و کار خصوصی افغان دانست که روز تا روز در حال تبدیل شدن به یک نیروی واقعی هستند. در چنین شرایط روسیه دارای پتانسیل بزرگی برای همکاری با افغانستان است. برای مثال، در حوزه آموزش و پرورش و اطلاعات و فن آوری های جدید.

(اولگا لادیگینا) رئیس مرکز «لف گومیلوف» در سخنرانی خود هویت فرهنگی اقوامی را که در حدود افغانستان معاصر به سر می برند مورد تجزیه و تحلیل قرار داده، گفت: جدایی تقریبا همه مردم افغانستان بجز هزاره ها یکی از موانع متحد شدن جامعه این کشور می باشد. پشتون ها، بلوچ ها، تاجیک ها، ازبک ها، قزاق ها، ترکمن ها و قرقیز ها بخشی از ملیت های کشورهای همسایه می باشند. برای مثال، تصویر قومی و جمعیتی دو گروه بزرگترین افغانستان چنین است: پشتون ها در افغانستان 8-9 میلیون نفر را تشکیل می دهند، اما در پاکستان – 13-14 میلیون نفر هستند؛ تاجیک ها در افغانستان حدود 4 میلیون نفر هستند، اما در تاجیکستان – 3،5 میلیون نفر می باشند.

با وجود ترکیب قومی رنگارنگ جمعیت افغانستان، پشتون ها و تاجیک ها اکثریت قومی – سیاسی این کشور هستند و در مجموع 60 در صد از کل جمعیت این کشور را تشکیل می دهند. سازمان دهی جامعه بر اساس پایگاه قومی اختلافات بین قومی در این کشور را به وجود می آورد.

در نتیجه اختلافات، بی اعتمادی متقابل، دشمنی و سو ظن در مقابل دولت مرکزی به وجود می آید که این مهم تهدید فروپاشی کشور را به دنبال خواهد داشت.

(والری سینکو) هماهنگ ساز مرکز «لف گومیلوف» در قرقیزستان در پایان این کنفرانس ضمن سخنانی، گفت: برای ما، باشندگان اوراسیا، لازم است فعالیت خود در زمینه گسترش ایدئولوژی اوراسیایی را بیشتر کنیم. البته، با ایدئولوژی قدرت سخت است مقابله کردن، اگر پشتیبانی مالی آمریکا را مد نظر قرار دهیم معلوم می شود که توان ما بسیار کم تر از آنها می باشد. اما نباید تسلیم شد. تنها در صلح و آرامش ما می توانیم توسعه اقتصادی، همگرایی، تحمل پذیری، احترام به ادایان مختلف، احترام به حقوق بشر در فضای اوراسیا را به دست بیاوریم.

در قطعنامه این کنفرانس تاکید شد که تمام اتفاقاتی که در افغانستان روی می دهد بایستی در چارچوب قانون اساسی و سنت های حقوقی این کشور صورت گیرد.
همچنین در این کنفرانس تصمیم گرفته شد تا یک انجمن اطلاعاتی مشترک اوراسیای بین روسیه و افغانستان برای کار با جوانان و اقلیت های قومی و مذهبی در شبکه های اجتماعی ایجاد شود.
باید به خصلت گوناگون جنبه، اما همزمان بسیار سازنده این بحث و مناظره ها اشاره کرد. بدون تردید مرکز «لف گومیلوف» همکاری با کارشناسان، نمایندگان رسانه ها و سازمان های اجتماعی افغانستان و کشورهای دوست را باز هم بیشتر و عمیق تر خواهد کرد.

Press service Gumilev Centre