روزهای 7-6 جولای کنفرانس بین المللی «اوضاع در افغانستان. راه حل های بلند مدت. تاثیر بر کشورهای منطقه» در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان برپا شد. این برنامه به ابتکار و با مسئولیت مرکز «لف گومیلیوف» و بنیاد اجتماعی «گفتگوی تمدن ها» و مشارکت مرکز مطالعات استراتژیک وابسته به دفتر ریاست جمهوری تاجیکستان همکار شریک برگزار شد.
پروفسور ابراهیم عثمانوف مشاور سابق رییس جمهور تاجیکستان، عضو کمیسیون صندوق بازنشستگی کشور و مدیر بنیاد اجتماعی «گفتگوی تمدن ها» در مراسم افتتاحیه به ایراد سخن پرداخته و به حضار خوشامد گفت.
پروفسور عثمانوف ضمن تاکید بر اهمیت فوق العاده مشکلات مورد بحث اظهار کرد که در فاصله نزدیکی از مرزهای تاجیکستان شاهد رویدادهای ناگوار و جنگهای خونین در افغانستان هستیم. وی خاطرنشان کرد که این کنفرانس بین المللی ادامه میزگردی است که طی ماه فوریه 2017 با موضوع «افغانستان و امنیت در کشورهای آسیای مرکزی» در شهر دوشنبه برگزار شد.
در ماه فوریه، کارشناسان روس، تاجیک و افغان حول مساله مهم امنیت در افغانستان شمالی، تجمع تروریست های داعش در مرزهای کشورهای شوروی سابق و ویژگی های جنگ داخلی نیروهای امنیت ملی افغانستان با گروهک «طالبان» به بحث و تبادل نظر نشستند.
عثمانوف اظهار کرد که افغان ها برای حل و فصل فرایندهای داخلی به فضایی در خارج از کشور نیاز دارند. وی در ادامه به شرح تفاوت های اصلی جنگ داخلی در افغانستان با جنگ داخلی در تاجیکستان پرداخت.
در جریان صلح و آشتی میان تاجیک ها، نمایندگان سایر دول دوست و سازمان های بین المللی زیر نظر سازمان ملل متحد به عنوان ضامن صلح ایفای نقش کردند. در افغانستان هیچ ضمانتی برای صلح نیست و نیروهای نظامی خارجی که به این کشور وارد شده اند، نه تنها ضامن صلح نیستند، که حتی نقش معکوس دارند.
افغانستان، پاکستان، روسیه، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان و ازبکستان از همان ابتدا ناظران پروسه صلحبانی در تاجیکستان بودند و پس از آن ضامن صلح شدند. مذاکرات صلح آمیز بین تاجیکان زیر نظر نمایندگان سازمان ملل انجام می گرفت، حال آنکه در افغانستان هیچ سازمانی برای به عهده گرفتن پروسه صلحبانی نیست، به همین خاطر حل این مشکل به طول انجامیده است.
در تاجیکستان برگزاری انتخابات زیر نظر سازمان های بین المللی مطابق با قوانین بین الملل نمایانگر اتمام جنگ بود.
پروفسور عثمانوف در ادامه تاکید کرد: «متاسفانه ما امروز نمی توانیم بگوییم که افغانستان با برگزاری انتخابات، وارد پروسه صلح شده است».
در چارچوب کنفرانس ماه جولای عمده توجه را بر افزایش درگیری های قومی سیاسی در افغانستان و نقش روسیه، قدرت های منطقه و کشورهای عضو ناتو در پروسه صلحبانی در این کشور معطوف کردیم.
پاول زریف اللین مدیر مرز «لف گومیلیف» نیز اشاره کرد: «مساله اینجاست که جامعه بین الملل چه اقدامات عملی باید اتخاذ کند تا به گفتگوی داخلی در افغانستان کمک کند. این موضوع تا امروز حل نشده باقی مانده است. از همه شرکت کنندگان می خواهیم تلاش خود را برای تدوین راه های ممکن در حل بحران افغانستان بکار بگیرند.
زریف اللین در سخنرانی خود به تمامی جریانات موجود در افغانستان اعم از عوامل بازدارنده در برقراری صلح (موضع مصرف گرایی جامعه جهانی در قبال درگیری های داخلی، موضع ناپخته دولت افغانستان در قبال جنبش های اپوزیسون مسلح و غیرمسلح، سیاست دوگانه امریکا در افغانستان) و عواملی که به این فرایند کمک می کنند (تشکیل ائتلاف سیاسی رهبران احزاب «جماعت الاسلام»، «حزب وحدت اسلامی» و «جنبش ملی») اشاره کرد.
وی همچنین توضیح داد: «شمال، منطقه مرزی کشورهای مستقل همسود و مایه دردسر روسیه است. امریکایی ها به دلایل متعدد استان های شمالی افغانستان را پاکسازی نمی کنند. علاوه بر این، در هرات اخباری راجع به حضور هلی کوپترهای نظامی نیروهای هوایی امریکا در مناطق تحت کنترل گروهک های مسلح ضددولتی «طالبان» پخش شده است. صحبت از ارسال بار برای شبه نظامیان است و امریکایی ها در مقابل سوالات مقامات دولتی، سکوت کردند.
نیروهای امنیت افغانستان توان مقابله با رشد فعالیت های شبه نظامیان در مرزهای این کشور با تاجیکستان و ترکمنستان را ندارند.
اواخر ماه ژوئن مرکز روستای درزاب در ولایت جوزجان و حوالی خط مرزی با ترکمنستان مورد هجوم گروهک تروریستی داعش قرار گرفت. نیروهای طالبان در منطقه مرزی افغانستان – تاجیکستان متمرکز شده اند.
شرایط کنونی نیازمند توجه کامل و کار هماهنگ میان ارگان های ذیربط روسیه، تاجیکستان و ترکمنستان است».
زریف اللین در پایان سخنانش ابراز امیدواری کرد که منطق، انسانیت و حقوق انسانی در افغانستان حاکم شده، این کشور به هاب واقعی برای حمل و نقل منطقه اوراسیا مبدل گردد.
عبدالنبی ستارزاده استاد دانشگاه، رییس اداره سیاست خارجی و روابط اقتصادی خارجی مرکز مطالعات استراتژیک وابسته به دفتر ریاست جمهوری تاجیکستان معتقد است که کشورهای ذینفع در برقراری صلح افغانستان باید با هم متحد شده و به کمک یکدیگر این مشکل را حل کنند.
وی در ادامه توضیح داد: «باید همه کشورهای ذینفع را به حل مشترک مساله افغانستان فراخواند. متاسفانه هر کدام از این کشورها – روسیه، چین، ایران، پاکستان و سایرین به فکر حفظ منافع ژئوپولتیک خود در افغانستان هستند. تناقض اینجاست که منافع خود افغانستان را در نظر نمی گیرند. امریکا و ناتو هم به دنبال منافع خود می باشد، پس منافع مردم افغانستان چه می شود؟
از قضا تجربه منحصربفرد تاجیکستان در پروسه صلح و آشتی اثبات می کند که اولین قدم، اتحاد در داخل افغانستان است. تا زمانی که خود افغان ها به درک صحیح از ضرورت صلح و توافق ملی دست پیدا نکنند، هیچ راه حلی برای اختلافات و درگیری های افغانستان موثر نخواهد بود.
علاوه براین، نیروهای خارجی باید مواضع خود را متحد کنند، در غیر اینصورت مساله به شکل مناقشه فلسطین یا اعراب – اسرائیل درخواهد آمد.
چین پیوسته در حال مذاکره با نیروهای طالبان است. رهبر طالبان به چین سفر کرده و با نمایندگان دولتی این کشور مذاکره می کند. در قطر طالبان برای خود سفارتخانه دارد.
به محض اینکه روسیه از مذاکره طالبان با دولت افغانستان صحبت کرد، انفجار خبری بزرگی در افغانستان، کشورهای اتحادیه اروپا و امریکا به راه افتاد. ظاهرا همه نگران این هستند که اگر روسیه به طالبان مراجعه کند، تمام سیستمی که امریکا در افغانستان به مثابه یک خانه کارتونی از هم می پاشد.
امیر پنجشیری یکی از مدیران جنبش اعتراضی «رستاخیز تغییر» نیز ضمن شرکت در کنفرانس راجع به مراحل تشکیل این جنبش پس از ماه خونین رمضان در کابل و متفرق کردن معترضین توسط نیروهای دولتی توضیحاتی ارایه داد.
پنجشیری متن اعلامیه خطاب به همه افرادی که نیات درست دارند را به دو زبان انگلیسی و فارسی قرائت کرده و تقاضای حمایت برای برقراری دموکراسی در افغانستان و دولت دست نشانده آن کرد.
وی در ادامه گفت: «در جامعه و سیاست افغانستان شاهد شکاف جدید و فلج کننده ای هستیم. این شکاف دیگر بین دولت و طالبان نیست، بلکه در داخل جامعه بوجود آمده است. نسل بزرگتر که در جنگ های افغانستان در کنار نیروهای اتحاد جماهیر شوروی شرکت داشتند و نسل طرفدار امریکا که روسیه را یک تهدید بالقوه فرض می کند، اما برای اپوزیسیون جدید و جوان، روسیه یک متحد بالقوه است که می تواند با احترام به همه طرفین و به طور مطلوب در حل مشکلات ژئوپولتیک موجود یاری برساند.
نمونه بارز آن درگیری های سوریه است که با تکیه بر مذاکره در نقاط مختلف دنیا و با حضور طرفین درگیری توانستند حکومت قانونی را حفظ کرده و صلح نسبی در کشور برقرار کنند. اپوزیسیون جدید با ترس های بیمارگونه نسبت به روسیه کاری ندارد بلکه امیدوار است روسیه در برنامه حل و فصل صلح به افغانستان مساعدت کند».
زبیح فطرت دبیر مطبوعاتی استانداری بال آتو محمد نور نیز ضمن ایراد سخن برای حضار، نقطه نظرات خود را درباره پروسه سیاسی داخلی افغانستان مطرح کرد.
وی توضیح داد: «جنبش اعتراضی «رستاخیز تغییر» با مسایل قومی ارتباطی ندارد و در حقیقت یک جنبش همگانی ملی است. این جنبش خواهان اصلاحات در دولت و بهبود اوضاع کنونی است.
نه تنها مقامات سیاسی که حتی انجمن های سیاسی مردمی و اکثریت مردم جامعه از شرایط کنونی رضایت خاطر ندارند. همه جویای تغییر و تحول، تعویض حکومت و انجام اصلاحات هستند.
اگر حکومت بخواهد، اصلاحات کار پیچیده ای نیست و بی شک می توان این امر مهم را انجام داد.
یک بار دیگر می خواهم بگویم که این روزها جنبش های اعتراض آمیز در افغانستان اصلا جنبه قومی قبیله ای ندارند. نه در شعار و نه در عمل نشانه ای از تفکرات و اولویت های قومی به چشم نمی خورد و این جنبش در تمام استان های کشور با حمایت روبرو شده است.
بی شک برخی مقامات مسئول گروه های قومی از نمایندگان خود در بین مردم حمایت می کنند، اما از سوی دیگر شاهد هستیم که آنها از سوی اتحادیه های سیاسی بزرگ همچون «جماعت اسلامی» که از تمامی اقوام افغانستان تشکیل شده نیز حمایت می شوند.
آقای محقق، ژنرال دوستم و عطامحمد نور والی بلخ که از اقوام مختلفی هستند، با هم توافق نظر دارند. در این شرایط می توان از اتحاد واقعی بین اقوام صحبت کرد».
زکی دریابی ناشر و سردبیر روزنامه «اطلاعات روز» چاپ کابل در سخنان خود ضمن اشاره به احتمال وقوع درگیری های جدید قومی در افغانستان، دوره حکومت احمد شاه ابدالی (قرن شانزده) را با جریانات سیاسی امروز مقایسه کرد.
وی در ادامه توضیح داد: «سه دوره انتخابات ریاست جمهوری، تهیه فهرست های انتخاباتی و ستادهای انتخاباتی نشان می دهند که ارتباط تنگاتنگی بین گروه های قومی و حکومت در کشور وجود دارد. هر بار تیم های نامزدها در انتخابات دست کم از نمایندگان سه یا چهار قوم اصلی کشور تشکیل می شوند. آشنایی مردم با نهادهایی همچون «بانک آراء» و به طور کل تشکیل چنین نهادی نمایانگر اهمیت مساله قومی در توزیع قدرت بعد از سال 2001 است.
واقعیت این است که ثبات در افغانستان بدون توجه ویژه به رضایت خاطر هر یک از اقوام کشور حاصل نخواهد شد.
اگر حکومت افغانستان بتواند با میانجیگری شرکای خارجی یا از طریق توافق داخلی عدالت را در توزیع قدرت بیشتر رعایت کند، آنوقت فرصت واقعی برای حل و فصل اختلافات قومی حاصل می شود. در غیر اینصورت، درگیری های قومی جان تازه گرفته و ادامه خواهند یافت.
علاوه بر این، با شدت گرفتن نگرانی کشورهای منطقه نسبت به مشکل تروریسم و وخیم شدن اختلافات بین قدرتهای منطقه و جهان در حل و فصل بحران افغانستان، تاثیر منفی عوامل خارجی بر این مساله بیشتر خواهد شد.
دریابی از حاضرین در کنفرانس به خاطر توجه نسبت به حوادث افغانستان تشکر کرده و بر اهمیت این قبیل برنامه ها تاکید نمود. وی در پایان به سوالات حاضرین پاسخ داد.
الهام نارزیف کارشناس مرکز «لف گومیلیف» در مسکو اظهار کرد: « هر الگویی که برای برقراری صلح در افغانستان به این کشور پیشنهاد شود، پیاده کردن آن فقط با حضور سازمان ملل امکان پذیر است.
در این کشور امسال نابسامانی و آشفتگی بیداد می کند، اما نیروهای ائتلاف بین الملل قادر به آرام کردن آن نیستند و ترجیحشان این است که بر مواضع غیرفعال خود باقی بمانند.
تنها در یک ولایت تخار این کشور نزدیک به 94 گروهک مسلح حضور دارد که هیچ یک تابع دیگری نیست و این وضع در سراسر افغانستان مشاهده می شود.
شرایط کنونی باعث می شود که ما فرصت های زیادی را از دست بدهیم. کشورهای مستقل همسود خواهان همکاری و ارتباط با آسیای جنوب شرق هستند. ما به افغانستان نیاز داریم، اما در 17 سال گذشته حتی یک طرح واقعی پیشنهاد نشده است».
در این کنفرانس نمایندگان نهادهای دیپلماتیک روسیه، افغانستان و ایران در مباحث مشارکت فعال داشتند و از پیشنهاد مشاور سابق رییس جمهور تاجیکستان حمایت کردند.
سیف الله صفروف معاون مدیر مرکز مطالعات استراتژیک وابسته به دفتر ریاست جمهوری تاجیکستان خاطر نشان کرد که بزرگترین اشتباه افغانستان شروع جنگ علیه اتحاد جماهیر شوروی بود که در آن زمان بهترین سیاست قومی را پیش گرفته بودند.
ملک زاده رایزن فرهنگی فرهنگی افغانستان ضمن اشاره به تجاوز اتحاد جماهیر شوروی به خاک افغانستان تاکید کرد که هدف از اشغال این کشور دسترسی به «آبهای گرم» بود.
صفروف در ادامه گفت: «موضوع چیز دیگری است. امریکایی ها برنامه های استقرار موشکهای برد متوسط را برای تهدید پکن، مسکو و یکاترینبورگ – سه شهر قدرتمند آن زمان، در کوها های بدخشان مستقر کرده بودند.
من شخصا با برهان الدین ربانی در دوشنبه صحبت کردم و از او پرسیدم که چه کسی فکر جنگیدن با اتحادیه جماهیر شوروی را به سر افغانستان انداخت و چه کسی پول و سلاح به آنها داد. او به من پاسخ داد که امریکایی ها تا زمانی به افغانستان کمک کردند که کابل وارد پروسه حمایت از صلح در تاجیکستان نشده بود. به محض اینکه افغانستان ضامن صلح در تاجیکستان شد، امریکایی ها دست از حمایت افغانستان برداشتند.
اگر مناسبات خوب با اتحاد جماهیر شوروی ادامه پیدا می کرد، پاکستان جرأت شر رساندن نداشت. همسایه بزرگ در حکم حمایت بزرگ است.
دیپلمات افغان پاسخ داد: «با در نظر گرفتن تجربه منفی مناسبات با قدرت های بزرگ، ما از خدا می خواهیم که قدرت را در کشور ما به دست خودمان و به دست مردم خودمان بسپارد».
حاضرین در کنفرانس از مرکز لف گومیلیف به خاطر فرمت برگزاری برنامه تشکر کرده و خواستار برگزاری ملاقات های مستمر در عرصه های «گفتگوی تمدن ها» و مرکز مطالعات استراتژیک وابسته به دفتر ریاست جمهوری تاجیکستان شدند تا موضوع مهم گفتگوی اقوام را برای حل و فصل بحران افغانستان و رفع تنش ها در منطقه آسیای مرکزی به بحث و تبادل نظر بگذارند.
دفتر مطبوعاتی مرکز «لف گومیلیف»
